Regelmatig hoor ik moeders zeggen dat hun baby een buikslaper is. Daarmee bedoelen zij hun jonge baby die nog niet zelf van rug naar buik kan draaien. Mijns inziens wordt een baby niet geboren als buik-, zij- of rugslaper. In de baarmoeder had je baby immers een totaal andere wereld en houding: warm, continue voeding, foetushouding, begrensd, wiegen, enzovoort. Na de geboorte kies je als ouders waar je je baby aan wilt wennen. De meeste baby’s hebben wat moeite om aan rugligging te wennen (logisch) en buikligging is de meest stabiele slaaphouding voor een jonge baby. In de eerste 4 maanden is het een uitzondering wanneer een baby zich vanuit deze houding naar de zij of naar de rug draait. (1) Redenen dat ouders afwijken van rugligging is vrees voor een afgeplat hoofdje, angst dat hun baby stikt als hij voeding teruggeeft of ze geven aan dat hun baby beter slaapt/minder huilt als hij op zijn buik ligt. Dit geeft ouders de overtuiging dat hun baby een buikslaper is. Toch is buikligging de minst veilige slaaphouding voor een baby De kans op wiegendood is 2,8 keer zo groot bij slapen in buikligging als bij rugligging. Het risico is het grootst bij zogenaamde ‘onervaren buikslapers’: baby’s die voor het eerst op hun buik slapen. (2) Daling wiegendood na ‘Back to sleep’ In 1984 – toen buikligging nog als voorkeurshouding werd aanbevolen – was het aantal baby’s dat onverklaarbaar overleed, het hoogst. Van de 202.083 baby’s die dat jaar werden geboren, overleden er 212 onder het beeld van wiegendood. In dat jaar zijn, door gebrek aan financiële middelen bij het CBS, de cijfers echter niet gecorrigeerd op door obductie verkregen uitkomsten. In 1987 werd in Nederland het verband tussen slaaphouding en wiegendood definitief vastgesteld en werd rugligging het advies. Sindsdien daalde de incidentie van wiegendood snel. In 1996 overleden 50 van de 189.521 levendgeboren baby’s, in 2004 17 van de 202.083 en in 2012 13 van de 175.457 baby’s. Zijligging Vanaf 2007 wordt geadviseerd om baby’s al vanaf de geboorte op hun rug te slapen leggen. Voor die tijd werden pasgeborenen de eerste twee weken vaak op hun zij gelegd. Inmiddels weten we dat zijligging niet alleen gevaarlijk is vanwege het risico op doorrollen naar buikligging, maar het blijkt ook op zichzelf een risicofactor te zijn. (2) In welke houding slapen baby’s tegenwoordig? Uit een recente peiling (3) onder 1860 ouders bleek dat 70,9% van de ouders hun baby overdag altijd op zijn rug te slapen legt, 4,5% in zijligging, 2,4% in buikligging en 18,2% wisselend. ’s Nachts is dit respectievelijk 81,4%, 4,4%, 1,9% en 12,3%.* * Gemiddelde van de baby’s tussen 0 tot 6 maanden. In 2013 deed een 4e jaars HBO-V student een poll op zwangerschapspagina.nl met andere uitkomsten: van de 208 respondenten zei een derde haar baby van 0 tot 4 maanden altijd op zijn buik te slapen te leggen. Stikken door voeding Het is niet vreemd om te denken dat er maaginhoud of voeding in de luchtwegen kan komen als een baby op zijn rug ligt. Toch is er geen enkel onderzoek dat deze veronderstelling bevestigt. Aspiratie kan zich in elke houding voordoen. Het aantal baby’s dat als gevolg van aspiratie overleed, nam gelijktijdig af met het afnemen van de buikligging. In 1987 stierven 10 baby’s aan een fatale aspiratie, in  1991 8 baby’s en in 1994 werd dit bij 4 baby’s als doodsoorzaak gemeld. Afplatting van het hoofd In rugligging slapen is niet de belangrijkste en enige oorzaak van de ontwikkeling van een scheef hoofdje. Het wordt pas een risicofactor wanneer er een combinatie is met andere risicofactoren zoals een vertraagde motorische ontwikkeling en een voorkeurshouding. Wat je zelf kunt doen om de kans op vervorming te verkleinen is je baby, als hij wakker is, steeds even onder toezicht op zijn buik te leggen. Voed je baby afwisselend op je linker- en rechterarm (ook bij flesvoeding dus) en leg hem in rugligging te slapen met zijn hoofdje afwisselend naar links en rechts. Draag je baby regelmatig en gebruik zo min mogelijk stoeltjes in de eerste maanden, alleen om je baby in de auto te vervoeren. “Als ik hem op zijn rug leg, huilt mijn baby” Voor de meeste baby’s is het wennen om op hun rug te slapen. Onwillekeurige bewegingen, maaiende armen, schrikreflexen houden ze uit hun slaap. Leer te kijken naar baby’s lichaamstaal, laat hem op tijd met rust zodat hij zich kan overgeven aan de slaap. Daarnaast kun je je baby helpen slapen door hem te dragen, hem stevig toe te dekken in zijn bed of hem in te bakeren. Kies bij dragen en inbakeren voor goed materiaal en een goede techniek. Buikligging als slaaphouding Waarom is het voor een baby risicovoller om op zijn buik te slapen? De verklaring hiervoor is o.a. dat de zuurstoftoevoer naar de hersenen tijdens slaap in buikligging verlaagd is. Ook kan een baby in buikligging zijn bloeddruk minder goed reguleren, vooral tijdens de eerste 2-3 levensmaanden. (4) Baby’s worden hierdoor minder goed wakker (minder ‘arousal’) en kunnen bij problemen stoppen met ademen. Denk bij problemen aan gezichtje op het matras, tegen knuffels of ander materiaal, aan hartritmestoornissen of zuurstoftekort. Zowel buik- als zijligging vergroten het risico op het opnieuw inademen van uitgeademde gassen, wat resulteert in een hoog kooldioxide-gehalte (CO2) van het bloed en zuurstoftekort in de weefsels. Ook verhoogt buikligging het risico op warmtestuwing; minder warmteverlies via het gezicht, waardoor de lichaamstemperatuur stijgt. De verhoogde temperatuur beïnvloedt weer de ‘arousal’-drempel. Primaire en secundaire buikligging Waarschijnlijk komt er een dag dat je baby zelf van rug naar buik draait in bed. Dit wordt secundaire buikligging genoemd. Als het past bij zijn ontwikkeling en hij zich vlot om en om kan draaien, kun je hem laten slapen in de houding die hij zelf kiest. Tot die tijd maak je als ouders de keuze hoe je je baby te slapen legt (primaire ligging). Het moment van omdraaien kun je uitstellen door je baby in een slaapzak te laten slapen. Indien het een ongewatteerde slaapzak is, kun je dit combineren met stevig onderstoppen. Het vastleggen van je baby in bed wordt afgeraden omdat daar in het verleden ongelukken mee gebeurd zijn. Gevoel en verstand Mijn advies: gebruik je verstand en je intuïtie om de risico’s voor je baby te verkleinen, zonder de hele dag bang te zijn. Onnodige angst kwelt je alleen maar en kost bergen energie. Dankzij preventie en voorzorgsmaatregelen is het wiegendoodcijfer in Nederland zo laag. Dankzij. Daarom is het niet nodig om je angst (die je als ouders van nature hebt) onnodig te voeden. Daarentegen is het mijns inziens wel belangrijk om een niet aflatende aandacht te houden voor veilig slapen om het wiegendoodcijfer laag te houden. Hoe gebruik je je intuïtie zonder de hele dag bang te zijn voor gevaar? Mijn tip: Laat je baby ’s nachts bij jullie op de slaapkamer slapen (‘rooming-in’) in zijn eigen bed of co-sleeper. En blijf overdag bij je slapende baby in de buurt (op dezelfde verdieping) en kijk regelmatig om het hoekje. Terwijl je intussen je eigen dingen doet, hou je dat onzichtbare lijntje met je baby open. Dat… is intuïtie.   Bronnen (1) Wiegendood in secundaire buikligging; kenmerken en preventie, G.A. de Jonge, A.C. Engelberts en P.J. Kostense, Ned Tijdschr Geneeskd. 1996;140:1890-4 (2) Aanvullende adviezen voor veilig slapen ter preventie van wiegendood, Josanne M.A. Munsters, Henk Wierenga, Magda M. Boere-Boonekamp, Ben A. Semmekrot en Adèle C. Engelberts, Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A5568. (3) Tiende Peiling Veilig Slapen, M.P. L’Hoir, C.G.M. Groothuis-Oudshoorn, M. Scheltes, B.E. van Sleuwen en M.M. Boere-Boonekamp, Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg, april 2013. (4) Baroreflex sensitivity during sleep in infants: impact of sleeping position and sleep state, Stephanie R. Yiallourou, Scott A. Sands, Adrian M. Walker en Rosemary S.C. Horne, Sleep. 2011 June 1; 34(6): 725–732. De grafiek bestaat uit samengestelde gegevens uit: Wiegendood – Ervaringen en inzichten , door G.A. de Jonge, M.P. L’Hoir, J.H. Ruys en B.A. Semmekrot en de elektronische databank van het Centraal Bureau voor de Statistiek.   Lees meer Minder wiegendood, meer angst Niet aanraden is geen afraden