Baby slapen rugligging

Een buikslaper bestaat niet

Regelmatig hoor ik moeders zeggen dat hun baby een buikslaper is. Daarmee bedoelen zij hun jonge baby die nog niet zelf van rug naar buik kan draaien.

Mijns inziens wordt een baby niet geboren als buik-, zij- of rugslaper. In de baarmoeder had je baby immers een totaal andere wereld en houding: warm, continue voeding, foetushouding, begrensd, wiegen, enzovoort.

Na de geboorte kies je als ouders waar je je baby aan wilt wennen. De meeste baby’s hebben wat moeite om aan rugligging te wennen (logisch) en buikligging is de meest stabiele slaaphouding voor een jonge baby. In de eerste 4 maanden is het een uitzondering wanneer een baby zich vanuit deze houding naar de zij of naar de rug draait. (1)

Redenen dat ouders afwijken van rugligging is vrees voor een afgeplat hoofdje, angst dat hun baby stikt als hij voeding teruggeeft of ze geven aan dat hun baby beter slaapt/minder huilt als hij op zijn buik ligt. Dit geeft ouders de overtuiging dat hun baby een buikslaper is.

Toch is buikligging de minst veilige slaaphouding voor een baby

De kans op wiegendood is 2,8 keer zo groot bij slapen in buikligging als bij rugligging. Het risico is het grootst bij zogenaamde ‘onervaren buikslapers’: baby’s die voor het eerst op hun buik slapen. (2)

Daling wiegendood na ‘Back to sleep’

In 1984 – toen buikligging nog als voorkeurshouding werd aanbevolen – was het aantal baby’s dat onverklaarbaar overleed, het hoogst. Van de 202.083 baby’s die dat jaar werden geboren, overleden er 212 onder het beeld van wiegendood. In dat jaar zijn, door gebrek aan financiële middelen bij het CBS, de cijfers echter niet gecorrigeerd op door obductie verkregen uitkomsten.

In 1987 werd in Nederland het verband tussen slaaphouding en wiegendood definitief vastgesteld en werd rugligging het advies. Sindsdien daalde de incidentie van wiegendood snel. In 1996 overleden 50 van de 189.521 levendgeboren baby’s, in 2004 17 van de 202.083 en in 2012 13 van de 175.457 baby’s.

Aantal baby's overleden onder het beeld van wiegendood
Bronnen: Wiegendood, ervaringen en inzichten – opendata.cbs.nl/

Zijligging

Vanaf 2007 wordt geadviseerd om baby’s al vanaf de geboorte op hun rug te slapen leggen. Voor die tijd werden pasgeborenen de eerste twee weken vaak op hun zij gelegd. Inmiddels weten we dat zijligging niet alleen gevaarlijk is vanwege het risico op doorrollen naar buikligging, maar het blijkt ook op zichzelf een risicofactor te zijn. (2)

In welke houding slapen baby’s tegenwoordig?

Slaaphouding overdag en 's nachts in percentageUit een recente peiling (3) onder 1860 ouders bleek dat 70,9% van de ouders hun baby overdag altijd op zijn rug te slapen legt, 4,5% in zijligging, 2,4% in buikligging en 18,2% wisselend. ’s Nachts is dit respectievelijk 81,4%, 4,4%, 1,9% en 12,3%.*

* Gemiddelde van de baby’s tussen 0 tot 6 maanden.

In 2013 deed een 4e jaars HBO-V student een poll op zwangerschapspagina.nl met andere uitkomsten: van de 208 respondenten zei een derde haar baby van 0 tot 4 maanden altijd op zijn buik te slapen te leggen.

Stikken door voeding

Het is niet vreemd om te denken dat er maaginhoud of voeding in de luchtwegen kan komen als een baby op zijn rug ligt. Toch is er geen enkel onderzoek dat deze veronderstelling bevestigt. Aspiratie kan zich in elke houding voordoen. Het aantal baby’s dat als gevolg van aspiratie overleed, nam gelijktijdig af met het afnemen van de buikligging. In 1987 stierven 10 baby’s aan een fatale aspiratie, in  1991 8 baby’s en in 1994 werd dit bij 4 baby’s als doodsoorzaak gemeld.

Afplatting van het hoofd

Leg je baby in een kort en stevig opgemaakt bed te slapenIn rugligging slapen is niet de belangrijkste en enige oorzaak van de ontwikkeling van een scheef hoofdje. Het wordt pas een risicofactor wanneer er een combinatie is met andere risicofactoren zoals een vertraagde motorische ontwikkeling en een voorkeurshouding.

Wat je zelf kunt doen om de kans op vervorming te verkleinen is je baby, als hij wakker is, steeds even onder toezicht op zijn buik te leggen. Voed je baby afwisselend op je linker- en rechterarm (ook bij flesvoeding dus) en leg hem in rugligging te slapen met zijn hoofdje afwisselend naar links en rechts.
Draag je baby regelmatig en gebruik zo min mogelijk stoeltjes in de eerste maanden, alleen om je baby in de auto te vervoeren.

“Als ik hem op zijn rug leg, huilt mijn baby”

Voor de meeste baby’s is het wennen om op hun rug te slapen. Onwillekeurige bewegingen, maaiende armen, schrikreflexen houden ze uit hun slaap. Leer te kijken naar baby’s lichaamstaal, laat hem op tijd met rust zodat hij zich kan overgeven aan de slaap. Daarnaast kun je je baby helpen slapen door hem te dragen, hem stevig toe te dekken in zijn bed of hem in te bakeren. Kies bij dragen en inbakeren voor goed materiaal en een goede techniek.

Buikligging als slaaphouding

Baby in buikliggingWaarom is het voor een baby risicovoller om op zijn buik te slapen? De verklaring hiervoor is o.a. dat de zuurstoftoevoer naar de hersenen tijdens slaap in buikligging verlaagd is. Ook kan een baby in buikligging zijn bloeddruk minder goed reguleren, vooral tijdens de eerste 2-3 levensmaanden. (4) Baby’s worden hierdoor minder goed wakker (minder ‘arousal’) en kunnen bij problemen stoppen met ademen. Denk bij problemen aan gezichtje op het matras, tegen knuffels of ander materiaal, aan hartritmestoornissen of zuurstoftekort.

Zowel buik- als zijligging vergroten het risico op het opnieuw inademen van uitgeademde gassen, wat resulteert in een hoog kooldioxide-gehalte (CO2) van het bloed en zuurstoftekort in de weefsels. Ook verhoogt buikligging het risico op warmtestuwing; minder warmteverlies via het gezicht, waardoor de lichaamstemperatuur stijgt. De verhoogde temperatuur beïnvloedt weer de ‘arousal’-drempel.

Primaire en secundaire buikligging

Waarschijnlijk komt er een dag dat je baby zelf van rug naar buik draait in bed. Dit wordt secundaire buikligging genoemd. Als het past bij zijn ontwikkeling en hij zich vlot om en om kan draaien, kun je hem laten slapen in de houding die hij zelf kiest. Tot die tijd maak je als ouders de keuze hoe je je baby te slapen legt (primaire ligging). Het moment van omdraaien kun je uitstellen door je baby in een slaapzak te laten slapen. Indien het een ongewatteerde slaapzak is, kun je dit combineren met stevig onderstoppen. Het vastleggen van je baby in bed wordt afgeraden omdat daar in het verleden ongelukken mee gebeurd zijn.

Gevoel en verstand

Mijn advies: gebruik je verstand en je intuïtie om de risico’s voor je baby te verkleinen, zonder de hele dag bang te zijn. Onnodige angst kwelt je alleen maar en kost bergen energie. Dankzij preventie en voorzorgsmaatregelen is het wiegendoodcijfer in Nederland zo laag. Dankzij. Daarom is het niet nodig om je angst (die je als ouders van nature hebt) onnodig te voeden. Daarentegen is het mijns inziens wel belangrijk om een niet aflatende aandacht te houden voor veilig slapen om het wiegendoodcijfer laag te houden.

Hoe gebruik je je intuïtie zonder de hele dag bang te zijn voor gevaar? Mijn tip: Laat je baby ’s nachts bij jullie op de slaapkamer slapen (‘rooming-in’) in zijn eigen bed of co-sleeper. En blijf overdag bij je slapende baby in de buurt (op dezelfde verdieping) en kijk regelmatig om het hoekje. Terwijl je intussen je eigen dingen doet, hou je dat onzichtbare lijntje met je baby open. Dat… is intuïtie.

 

Bronnen

(1) Wiegendood in secundaire buikligging; kenmerken en preventie, G.A. de Jonge, A.C. Engelberts en P.J. Kostense, Ned Tijdschr Geneeskd. 1996;140:1890-4

(2) Aanvullende adviezen voor veilig slapen ter preventie van wiegendood, Josanne M.A. Munsters, Henk Wierenga, Magda M. Boere-Boonekamp, Ben A. Semmekrot en Adèle C. Engelberts, Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A5568.

(3) Tiende Peiling Veilig Slapen, M.P. L’Hoir, C.G.M. Groothuis-Oudshoorn, M. Scheltes, B.E. van Sleuwen en M.M. Boere-Boonekamp, Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg, april 2013.

(4) Baroreflex sensitivity during sleep in infants: impact of sleeping position and sleep state, Stephanie R. Yiallourou, Scott A. Sands, Adrian M. Walker en Rosemary S.C. Horne, Sleep. 2011 June 1; 34(6): 725–732.

De grafiek bestaat uit samengestelde gegevens uit:
Wiegendood – Ervaringen en inzichten , door G.A. de Jonge, M.P. L’Hoir, J.H. Ruys en B.A. Semmekrot en de elektronische databank van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

 

Lees meer

Minder wiegendood, meer angst

Niet aanraden is geen afraden
 

Sylvie deed de hbo-opleiding verpleegkunde en werkte in diverse velden van de gezondheidszorg. Als moeder ontdekte zij in 1999 inbakeren, toen haar derde kind oververmoeid en overprikkeld was geraakt. In 2001 startte Sylvie de site inbakeren.nl en tien jaar later ging zij ook bloggen. Over lichaamstaal van baby’s en over huilen, voeden en slapen. Aangemoedigd door de positieve reacties van ouders op haar blogs en schrijfstijl, schreef zij in 2015 het boek Slapen als een baby. Vanwege andere werkzaamheden droeg zij in 2023 deze website over. De berichten blijven bestaan. Tegenwoordig is er - meer dan ooit - behoefte aan basisinformatie.

14 reacties

  • lotte paulussen

    Ik had anders ook wel graag raad gehad. Mijn zoontje wordt volgende week 4 maanden en we zijn er dus pas achter gekomen dat we hem alleen makkelijk in slaap krijgen als hij op zijn buik te slapen wordt gelegd. Onze kleine man is al een moeilijk gevalletje van de geboorte af. Hij wil geen tutje, hij drinkt nog steeds niet uit de fles en we krijgen hem bijna niet in slaap door de dag (dan ben ik er vaak meer als een uur mee bezig om hem in slaap te krijgen). Ik ben zelf ook voorstander van “rugligging”, maar het is wel duidelijk dat dit hem rust biedt. Inbakeren was ook geen succes, daar geraakte hij alleen van overstuur. Als hij op zijn buik ligt krijgt hij zijn handje makkelijker bij zijn mond waar hij dan op kan zuigen, maar als hij op zijn rug ligt krijgen we dit niet voor elkaar. Ik probeer hem dan te helpen, maar hij wringt gewoon tegen. Ik zit wel een beetje met de handen in het haar. Binnen 2 weken gaat hij naar de opvang en ik kan hem niet achterlaten als ik weet dat hij daar de hele dag ligt te wenen omdat hij niet in slaap geraakt of oververmoeid is. Daarnaast komt het probleem dan ook nog eens van het “niet drinken uit de fles”, de onthaalmoeder zal hem melk moeten geven met een lepel, want er is geen enkele fles waar hij uit drinkt (geloof me, ik heb elke fles geprobeerd). Dus ja… wat moet ik dan doen he. Ik dacht er zelf aan om hem gewoon op zijn buik in slaap te leggen en hem daarna om te draaien eenmaal hij vast in slaap is.

  • Sylvie

    Beste Ria, kan je dochtertje in bed ook weer terugdraaien op haar rug?
    Wat kun je doen? Ik noem de belangrijkste factoren, algemeen, kun jij kijken of er nog iets is dat je kunt verbeteren.
    Zorg voor een vlak en stevig matras dat goed past in het ledikant. Geen kussens, geen hoofdbeschermer, geen dekbedje, geen plastic zeiltje e.d. in het babybed.
    Verder kunnen er meer risicofactoren meespelen: roken, tijdens zwangerschap of daarna, meeroken, zelfs buiten roken is schadelijk voor een kind. En zijn er gunstige factoren bijvoorbeeld borstvoeding en fopspeentje.
    Let ook op rust en regelmaat. Baby’s zijn gevoelig voor een verstoring van hun dagelijkse leventje. Van reizen, drukke visites, logeren e.d. kan een baby van slag raken. Of oververmoeid. Beperk onrustige situaties in het eerste levensjaar.

  • Susanne Dokter

    Ons inziens bestaat een buikslaper absoluut wel. De voorkeursligging van ons zoontje (vandaag 4w+1) is op zijn buik. Dat was al duidelijk op alle echo’s die we kregen, van begin tot zolang als t maar een beetje in mijn buik pastte.
    Sinds 5 dagen leggen we hem overdag onder toezicht op zn buik te slapen. Hij slaapt een stuk langer dan wanneer hij op zijn rug ligt. Met als cadeau een nog blijere en tevreden baby die ook een stuk minder huilt.Onze nachten zullen vermoedelijk lang zijn totdat hij groot genoeg is om ook dan op zn buikje te mogen slapen.
    Groetjes,
    Susanne

  • Ria

    Ons dochtertje van 7 maanden draait nu elke keer in bed op haar buik. Met haar slaapzak aan. Daar heb ik niet zoveel moeite mee, maar ik vind haar elke keer met haar gezicht in het matras aan het slapen, en dat vind ik best wel heel eng. Wat zou ik hieraan kunnen doen?

  • Stephan

    Hallo Sylvie,

    Ik vroeg mij af of de babyfoon er ook aan bijgedragen heeft, om het aantal gevallen van wiegendood terug te dringen.
    Deze uitvinding werd pas eind jaren 80 bereikbaar voor meerdere mensen, dus klopt ook wel met grafieken die er te vinden zijn op internet. Met de daling van incidenten.
    Als ouder zijnde slaap je toch op geluidjes van je kleine, of geen geluidjes.

    Groetjes Stephan

  • Sharon

    Hmmm, ik maak me nu toch wel zorgen.
    Ik heb een zoontje van bijna 7 weken en hij slaapt toch echt alleen maar goed op z’n buik. De eerste twee weken heb ik hem steeds op z’n rug gelegd maar dan was hij erg onrustig. Maaien met z’n armen en hij ‘schrok’ steeds. Dan werd hij na een minuut of tien weer huilend wakker en sliep dan zo een uur weer niet. Dat ging mij behoorlijk opbreken dus na twee weken ben ik hem gaan inbakeren met een Pacco. De eerste nacht ging het goed (waarschijnlijk was hij echt uitgeput) maar daarna wilde hij zich er steeds uit wurmen. Gevolg: de hele nacht gefrustreerd gezucht en gesteun en gewurm en niet slapen. Wij dus ook niet.
    Tot twee weken geleden hebben we dit volgehouden maar we hebben nog een dochtertje van twee die ook de hele dag aandacht vraagt dus we waren kapot en toen ben ik hem op z’n zij gaan leggen. Dit gaat goed, maar hij rolt soms inderdaad wel op z’n buik. Hij legt dan wel goed z’n hoofd opzij. Overdag oefenen we ook regelmatig even het op de buik liggen zodat hij z’n nekje kan trainen.
    Overdag slaapt hij wel eens beneden en dan ligt hij altijd op z’n buik omdat ik er dan de hele tijd bij ben, dus dan vind ik het niet zo eng.
    Het liefst heb ik dat hij op z’n rug slaapt maar ik weet dus echt niet meer wat ik moet doen om dat te bereiken.
    Mijn dochtertje is uiteindelijk ook met een maand of drie op haar buik gaan slapen en zo slaapt ze nu nog.

  • Sylvie

    Beste Reinoud,
    Het risico van zijligging is hetzelfde als van buikligging. In zijligging kan een baby gemakkelijk doorrollen naar zijn buik, maar ook speelt het opnieuw inademen van uitgeademde lucht.
    Wil je een volledig artikel lezen waar dit o.a. in beschreven wordt, dan verwijs ik je naar SIDS and Other Sleep-Related Infant Deaths: Expansion of Recommendations for a Safe Infant Sleeping Environment

    Ik ben het met je oneens dat ik veel tekst letterlijk heb overgenomen. Het gaat om enkele zinnen. Waar ik dat heb gedaan staat ook meteen een verwijzing naar het artikel. Parafraseren maakt namelijk niet altijd leesbaarder.

    Buikslapen is inderdaad een van de belangrijkste factoren die de kans op wiegendood verhogen, op plaats twee staat roken. En op de derde plaats? Ik denk overigens dat er meer dan 3 risicofactoren zijn.

  • reinoud van Kralingen

    Ik ben erg benieuwd naar de risico’s van zijslapen. De verwijzing in dit artikel leveren geen helderheid op, daar het bron artikel betreffende het zijslapen wederom doorverwijst naar een volgend artikel. Overigens staan er in uw artikel veel letterlijke kopieën van tekst uit verwijzing 2 ik weet niet of de auteur dat goed vind. Wat u dan niet overneemt is het deel waarin beschreven wordt dat buik slapen 1 van 3 factoren is die wiegendood veroorzaakt.

  • Sylvie

    Beste Pasje,
    Jouw baby draait zich uitzonderlijk snel. Kan het gevolg van overstrekken zijn? Of is het echt een vaardigheid die hij bijvoorbeeld ook in de box of op een speelkleed laat zien?
    Gebruik in elk geval de Puckababy niet meer. Door de zak kan hij zijn armpjes niet meer gebruiken om zich op te richten als hij op zijn buik ligt.
    Leg je baby in een goed passende slaapzak en maak zijn bed kort & stevig op. Wellicht kun je het draaien in bed daarmee nog een poosje uitstellen.
    En verder overdag regelmatig bij je slapende kindje gaan kijken en ’s nachts bij jullie op de kamer laten slapen (rooming-in).
    Groet, Sylvie

  • Pasje

    interessant artikel, maar dan heb ik een vraag.
    wat te doen met een baby van 9 weken, die ingebakerd wordt in een inbakerzak van Puckababy (en ja, op de juiste manier wordt deze gebruikt), op de rug in bed wordt gelegd, maar die het dan toch klaar krijgt als je ’s morgens bij het bedje komt, op zijn buik te liggen slapen.
    Ik maak hier echt geen grapje, maar weet me geen raad. wat te doen hiermee? hoe kan ik er voor zorgen dat mijn kindje veilig slaapt? Hij draait zich gewoon zelf op zijn buik. Ik kan er niks aan doen, maar ik vind het niet prettig.

  • Ingeborg

    Onze zoon heeft een schisis en dus ook een gehemeltespleet. We waren gestart met de rugligging zoals door kraamhulp aangeraden en zoals onze ervaring met onze dochter was. Bij de geboorte hebben wij gelijk onze zoon aangemeld bij het schisisteam en de verpleegkundige daar meldde als eerste dat onze zoon op zijn zij moest slapen ivm risico inslikken tong en gehemeltespleet (ja, dat klinkt eng). We hebben toen een zijslaapkussen gekocht en daarmee hem afwisselend op de ene zijde en op de andere zijde gelegd. Ook hebben we hem zo al vrij snel ingebakerd, oa met de Pacco. Dat ging heel goed. Na een maand of twee werd onze zoon te groot voor het zijslaapkussen en is hij gewoon op zijn rug gaan slapen, daarna werd hij een echte buikslaper (hij is nu bijna 2).

  • Sylvie

    Beste Elle,
    Een babyhoofdje is inderdaad vervormbaar in de eerste weken. Ik weet niet of er gevallen van wiegendood in zijligging bekend zijn bij baby’s in de eerste weken.

    Het probleem is vooral dat ouders óf niet weten dat ze hun baby na de kraamtijd beste op de rug laten laten slapen, óf het lukt niet (baby onrustig/huilen) dan gaan ze dus te lang door met zijligging.

    Percentage baby's dat in dezelfde houding wakker werd als waarin zij waren neergelegd

    Zijligging is de meest onstabiele houding voor een baby.

    Lees meer:
    Wiegendood in secundaire buikligging; kenmerken en preventie, G.A. de Jonge, A.C. Engelberts en P.J. Kostense, Ned Tijdschr Geneeskd. 1996;140:1890-4 (n.b. Dit is een artikel uit 1996, informatie onverminderd interessant, maar zijligging en fixatie zijn inmiddels achterhaald op basis van recentere gegevens.)

  • Janneke

    Mijn zoontje was een echte huilbaby. Minimaal 8 uur per dag huilen (van voeding naar voeding, ’s nachts wel slapen), geen dag uitgezonderd. Van de baby’tje van de oudste had ik geleerd rust en regelmaat in te bouwen en daar was ik behoorlijk consequent in, maar man man, wat deed het pijn om hem zo te horen huilen en niet in slaap te komen. Ik heb hem daarom toch weleens op zijn buik in de box gelegd. Onder toezicht dus. Dan viel hij zo in slaap. Ook weleens op ons bed op zijn buik tussen de middag. Kon oudste slapen, kon ik naast hem rusten. Maar ik durfde het nooit zo lang. Inbakeren in het begin even met een molton gedaan, maar hij werd geboren in een hittegolf en ik vond inbakeren daardoor te warm voor hem (ook eng). Laatst zag ik een nicht haar baby op zijn buik laten slapen. En ondanks de angst die ik toen had, was ik jaloers op haar overtuiging dat haar kind op zijn buik ging slapen. Het was haar derde, ze hadden het alledrie gedaan. De baby sliep zo weg. Ik was jaloers omdat de eerste drie maanden van mijn zoon zo anders hadden kunnen zijn als hij zijn rust kon vinden! Het is een geluk dat ik al een kind had waarvoor ik ook moest zorgen en dat ik daarom de baby wel moest laten huilen soms, dat ik me er wel voor moest afsluiten, anders was ik doorgedraaid, vrees ik. Na 3 mnd werd het beter, maarja, toen moest ik weer aan het werk..